راه شریح‌نشدن: طرح اندیشه‌ای متعالی در حرکت به سمت قضای اسلامی/ امیر رضاقلی

مقدمه استاد حجت الاسلام و المسلمین علوی | ۱۳

مقدمه استاد دکتر عطاءالله بیگدلی | ۱۵

پیش‌گفتار | ۱۹

نکاتی در مطالعه “راه شریح نشدن” | ۲۱

بخش اوّل: قضاوت در اسلام | ۲۵

اشارات | ۲۷

معانی واژه قضا ۲۸

فصل اوّل: جایگاه قضاوت در آیات | ۳۱

    هدف رسالت، برپایی قسط وعدل ۳۱
    مقام خلیفه اللهی ۳۳
    قضاوت، رفع اختلاف افراد وجوامع ۳۵
    احکام الهی برای طرفین حکمیت طاغوت ۳۶

۱٫۴٫ حکم کفر  ۳۸

۲٫۴٫ حکم ظلم  ۳۸

۳٫۴٫ حکم فسق   ۳۹

فصل دوم: جایگاه قضاوت در روایات | ۴۱

    احیاء زمین با حکم قاضی ۴۱
    کرسی قضاوت، کرسی نبوت و وصایت ۴۲
    حکم قاضی، تعیین کننده بهشت وجهنم ۴۲
    سقوط قاضی از آسمان ۴۳
    کیفر اندیشه قاضی ۴۳
    دست خدا بر سر قاضی ۴۴
    قضات چهارگانه ۴۴
    افضل خلق الله ۴۵

بخش دوم: آشنایی با قضاوت نامطلوب در اسلام |۴۹

فصل اوّل: مدل قاضی نامطلوب جامعه اسلامی  (سرگذشت تحلیلی شریح قاضی) | ۵۱

    اشارات ۵۱

۱٫۱٫ علم القضاء  ۵۳

۲٫۱٫ آداب القضاء  ۵۴

۳٫۱٫ توسلات (عبادات) ۶۰

    فتح باب قضاوت نامطلوب اسلامی ۶۱

مقدمه اوّل) قضاوت به مثابه یک تکلیف    ۶۵

مقدمه دوم) نسبت قاضی نامطلوب جامعه اسلامی با رفاه  ۶۷

فصل دوم: شریح قاضی در دادگاه تاریخ | ۷۵

نقل اوّل: شُریحُ أدهَی مِن الثَّعلَب! ۷۵

نقل دوم: ابقای شریح با اصرار کوفیان  ۷۶

نقل سوم: شریح قاضی، مفتی ارتداد حُجر بن عُدَی! ۷۸

نقل چهارم: بیعتی فراتر از طاعت شریح! ۷۹

نقل پنجم: شریح قاضی و شهادت ‌هانی و مسلم (علیهماالسلام) ۸۲

۱٫۵٫ دین فروشی شریح قاضی برای حفظ دنیا ۸۴

۱٫۱٫۵٫ پیامدهای مقدم داشتن دنیا بر دین  ۸۴

۲٫۱٫۵٫ راه نجات از ترجیح دنیا بر دین  ۸۸

نقل ششم: شریح و سرپرستی طفلان مسلم (ع) ۹۱

نقل هفتم: شریح قاضی و حکم قتل حضرت سیدالشهدا (ع) ۹۱

۱٫۷٫ آراء قضایی شریح، مبتنی بر ترس   ۹۴

۲٫۷٫ راز شهرت شریح  ۹۶

فصل سوم: کلیات قضاوت نامطلوب در روایات | ۱۰۱

    اشاراتی از خطبه ۱۷ نهج البلاغه ۱۰۱

۱٫۱٫ قضات جاهل  ۱۰۲

۲٫۱٫ قضات مذبذب   ۱۰۳

۳٫۱٫ اشتراک قضات جاهل و قضات جائر  ۱۰۴

    اشاراتی از روایت القُضاةُ أربَعَةٌ ۱۰۵

۱٫۲٫ قضات جور عالم  ۱۰۶

۲٫۲٫ قضات جور جاهل  ۱۰۷

۳٫۲٫ قضات عدل جاهل  ۱۰۸

۴٫۲٫ قضات عدل عالم  ۱۰۸

بخش سوم: آشنایی با قضاوت مطلوب در اسلام | ۱۰۹

اشارات | ۱۱۱

فصل اوّل: تربیت شیعه حقیقی، مقدمه تربیت قاضی مطلوب اسلام | ۱۱۳

۱٫گام علم  ۱۱۴

۱٫۱٫ انحصار علم در اهل بیت   ۱۱۷

۲٫۱٫ کربلا، جایگاه ظهور علم حقیقی  ۱۱۹

۳٫۱٫ نحوه برخورد با علوم اهل بیت (ع) ۱۲۰

اوّل) طلب   ۱۲۱

دوم) همراهی همیشگی  ۱۲۱

۲٫گام عزم  ۱۲۲

اهل عزم شدن در مکتب کربلا  ۱۲۴

۳٫گام عمل  ۱۲۶

۱٫۳٫ مشارطه (معاهده) ۱۲۶

معاهده‌ای در مدار کربلا  ۱۲۸

۲٫۳٫ مراقبه  ۱۲۹

مراقبه‌ای از جنس کربلا  ۱۲۹

۳٫۳٫ محاسبه  ۱۳۱

۱٫۳٫۳٫ کیفیت محاسبه  ۱۳۱

۲٫۳٫۳٫ محاسبه‌ای در تراز کربلا  ۱۳۲

۴٫۳٫ معاتبه (مؤاخذه) ۱۳۳

مؤاخذه‌ای برای جاماندگان از کربلا  ۱۳۵

۵٫۳٫ ملاک اساسی تربیت شیعه حقیقی  ۱۳۶

فصل دوم: صفات مطلوب قضاوت با رهیافتی جدید | ۱۳۹

اشاراتی از ظرفیت‌های رویکرد جدید | ۱۴۱

    بلوغ ۱۴۱

اوّل) بلوغ درونی  ۱۴۲

    بلوغ درون جسمی ۱۴۲
    بلوغ روحی ۱۴۲

دوم) بلوغ بیرونی  ۱۴۳

    بلوغ برون جسمی ۱۴۳
    بلوغ رفتاری ۱۴۴
    عقل ۱۴۴

۱٫۲٫ نیاز قاضی، درک عقل حقیقی اسلامی  ۱۴۵

۲٫۲٫ عاقل یعنی تقواپیشه  ۱۴۹

۳٫۲٫ عقل خودبنیاد بشری، نافی صفت عقل در قضای اسلامی  ۱۵۱

۴٫۲٫ عقلانیت در کربلا  ۱۵۸

    عــدالـت ۱۵۹
    استقلال ۱۶۵

استقلال عاشورایی، قضات حسینی  ۱۶۷

    اجـتهـاد ۱۶۸

۱٫۵٫ اجتهاد در مسیر تحوّل  ۱۷۱

۲٫۵٫ کارکردهای اجتهاد در پاسخگویی به نیازها ۱۷۵

۳٫۵٫ آسیب شناسی اجتهاد  ۱۷۵

۴٫۵٫ اجتهاد در مسیر فقه حکومتی  ۱۷۷

۵٫۵٫ نقش زمان و مکان در اجتهاد  ۱۸۷

۶٫۵٫ اجتهاد قاضی در مدار ظهور  ۱۹۰

دوری از نسخ بشری، طریق تأثیر اجتهاد مهدوی  ۱۹۱

۷٫۵٫ اجتهاد و عاشورا ۱۹۷

فصل سوم: تحول در قضا با عاشورا | ۲۰۵

اشارات   ۲۰۵

    چرا عاشورا؟ ۲۰۹

۱٫۱٫ اقوال اهل بیت (ع) در رجوع به عاشورا ۲۰۹

۲٫۱٫ گفتمان عاشورایی ظهور  ۲۱۱

گفتمان عاشورایی مهدویت، چالشی بر سر یوتوپیاهای غرب   ۲۱۴

۳٫۱٫ نمونه‌های الگوگیری از گفتمان عاشورا ۲۱۵

۱٫۳٫۱٫ انقلاب اسلامی  ۲۱۵

۲٫۳٫۱٫ دفاع مقدس   ۲۱۹

۳٫۳٫۱٫ فتنه ۸۸  ۲۲۰

سخن آخر:روش تحول درقضا براساس الگوی رهبروپیروان | ۲۲۳

فهرست آیات و روایات | ۲۲۹

فهرست آیات | ۲۳۱

فهرست روایات | ۲۳۵

اعلام | ۲۴۳

منابع | ۲۶۴

کتاب‌ها | ۲۶۶

مقالات | ۲۷۷

سخنرانی‌ها | ۲۷۸

انگلیسی | ۲۷۹

پایگاه‌های ایترنتی | ۲۷۹

    در سیر مطالعه و مداقّه در این کتاب باید در نظر داشت که نثر و محتوای آن از آسان به مشکل در حرکت است و مخاطب هرچه پیش‌تر می‌رود، با حوزه‌های کلان‌تر و ادبیاتی درخور همان حوزه‌ها مواجه خواهد شد. گویی کتاب دارای سیر تربیتی خاص خود است و می‌خواهد متصدی تربیت مخاطب شود. فرض نگارنده این است که مخاطب هرچه در مطالعه این اثر پیش‌تر می‌رود به دلیل آشنایی با حوزه‌های معرفتی متعدد و فراگیر آن‌که نگاهی به آیات و روایات، فقه، کلام، تفسیر، تاریخ و علوم عقلی داشته‌است، با فراخی اندیشه و گستردگی نگاه مواجه می‌شود، لذا نثر و محتوای کتاب نیز به همین میزان بایستی پخته‌تر شده و محتوا تخصصی‌تر شود.
    در نگارش “راه شریح نشدن” علی‌رغم سیر منطقی فصول و مباحث که از مقدماتی شروع شده و به نتایج و برداشت‌هایی رسیده‌است، تلاش وافری شده تا همانند کتب هم ردیف خود، زندانیِ چارچوب‌های نگارشی نباشد و متناسب با محتوا و جایگاه بحث، فراز و فرودهایی در نثر تعبیه گشته است تا از ملالت و دل‌زدگی مخاطب جلوگیری شود.
    مدتی را که مخاطب با این اثر انس فکری خواهد داشت، به یکی از دو حالت ممکن خواهد گذشت. اگر بنای پژوهش و غور نداشته‌باشد، منابع و برداشت‌های اثر آن‌قدر گسترده هست که همین کتاب برای تغییر نگرش وی به نحو اجمال کفایت کند و اگر محقق و پژوهشگر باشد، آن‌قدر منابع ضروری در ذیل مباحث معرفی گشته و پرسش‌های بنیادین مطرح شده‌است که سالیانی موضوع تحقیقات وی خواهد بود.
    باید توجه شود سبک کتاب به گونه‌ای است که می‌تواند در یک محیط آموزشی نیز در جایگاه تدریس قرار گیرد زیرا اوّلاً ادبیات آن، غالباً به شیوه کتب رایج معارف اسلامی است که مخاطبین عمومی دارد، ثانیاً آن‌قدر عام نیست که شامل مباحث سهل الوصول کتب بازاری باشد و ثالثاً مخاطب آن، طلّاب محقق حوزه‌های علمیه و دانشگاهیان فرهیخته و اهل پژوهش هستند که دغدغه دیانت، آنان را در این محیط غبارآلود علمی، ثانیه‌ای آرام نمی‌گذارد.
    در خلال مباحث ممکن است برخی مسائل به ذهن خطور کند که پاسخ آن را اکنون و در این پیشگفتار می‌دهیم. یکی از مسائل این است که برای یک محقق حوزه فقه، قضا و حقوق چه نیازی است که شخصیت شریح قاضی را به صورت تاریخی، فقهی و عقیدتی آن هم با موشکافی، مطالعه کند؟ پاسخ این است که اوّلاً صرف خواندن زندگی شریح قاضی، هدف طرح این شخصیت تاریخی نیست بلکه وی، استعداد رفتاری آن را دارد که نماد قضات نامطلوب اسلامی باشد. او آن‌قدر شخصیت متناقضی دارد که بر غالب روایاتی که امور مورد نهی قاضی در آن‌هاست، صدق می‌کند. ثانیاً ذیل شخصیت شریح قاضی، برهه‌های زمانی بسیار مهم هنگامه حیات وی از جمله اتفاقات خاص دوران حکومت امیرالمؤمنین (ع) و واقعه خونین عاشورا نیز بررسی می‌گردد که این هر دو، مبنای تغییرات دولت فراتمدنی حضرت بقیه الله الأعظم (روحی فداه) می‌باشد. ثالثاً تجربه نشان داده‌است مخاطب، با یک واقعه تاریخی، امکان هم‌ذات‌پنداری و نزدیکی می‌کند و در این اثر بر آن شدیم، از این ویژگی اثرگذار مباحث تاریخی بهره جوییم تا مباحث، جای خود را در فطرت آدمی بیابد.
    یکی دیگر از مسائل این است که آیا لازم بود ارجاعات کتاب به این وسعت مطرح شود و برای برخی احادیث، بیش از ده منبع ذکر گردد؟ در پاسخ می‌گوییم از آن‌جایی که برخی مخاطبان دأب تشکیک در سند احادیث و مباحث را دارند، لازم می‌آمد منابع معتبر متعددی مورد اشاره قرار گیرد تا مخاطب از خواندن حدیث و برداشت‌های نگارنده از آن به عنوان یک سند، مطمئن گردد و با اطمینان خاطر بیشتری بحث را دنبال کند.
    ممکن است این سؤال نیز مطرح شود که چرا به برخی اسناد خاص حکومتی در باب قضا که در احادیث وارد شده‌است، از جمله عهدنامه معروف و مهم جناب مالک اشتر (رض) و مباحث قضایی آن توجه نشده‌است؟ پاسخ آن است که این عهدنامه دارای آن‌چنان لطافت و ظرافتی است که طرح مباحثش، رساله‌ای خاص می‌طلبد و نگارنده بر آن است به شرط حیات مفصّلاً به آن بپردازد.
    نکته دیگر آن‌که در این اثر به همّت تعدادی از دانشجویان عاشورایی، مجموعه‌ای از فهرست‌ها در پایان کتاب تعبیه گشته است که دسترسی مخاطبین گرامی به مباحث را بسیار آسان‌تر می‌نماید. فهرستی از آیات، روایات، اعلام و منابع موجود است که هر مخاطب متناسب با نیاز خود می‌تواند از آن بهره‌برداری نماید.
    یقیناً اثر مقابل دیدگان مخاطبین عزیز خالی از اشکال نیست و از اساتید، صاحب‌نظران، طلّاب و دانشجویان عزیز خاضعانه درخواست داریم با طرح اشکالات، انتقادات و پیشنهادها، در رفع ایرادات و تکمیل مباحث یاری‌مان کنند.

در پایان از راهنمایی‌ها و دلالت اساتید صاحب اندیشه و بزرگوار حضرات آیات و حجج اسلام آقایان سیدمحمدمهدی میرباقری، علی‌رضا پناهیان، مهدی طائب، سیدحسین مؤمنی، حمیدرضا مهدوی أرفع، محمد خواجوی (حفظهم الله) و به طور ویژه از استاد گرآن‌قدر حجت الاسلام والمسلمین سیدعلی‌اصغر علوی و همراهی و همگامی برادران عزیز و فاضلم در گروه تربیتی-پژوهشی اصحاب صراط سوی، حوزه بسیج دانشجویی دانشگاه علوم قضائی و مشخصاً آقایان مسعودرضا منصوریان، حسین نقی‌دخت، علیرضا محمدی، امین‌رضا سرحدی و حجت الاسلام مصطفی قدیم‌آبادی سپاسگزارم و از خداوند منان، توفیق دوام این همراهی را مسئلت دارم. ضمناً در تدوین این اثر، نمی‌توان نقش تربیتی بی‌بدیل خانواده را نادیده گرفت. دست آن عزیزان را خاضعانه می‌بوسم و جبین بندگی را به شکرانه حضورشان مقابل حضرت حق (جلّ وعلا) به خاک می‌سایم.

این اثر ناچیز و ناقابل اهداء می‌گردد به قلب مقدّس مولانا بقیه الله الأعظم (عج و روحی فداه) که هزار و اندی سال در انتظار ۳۱۳ خمینی‌اند.
مولف         امیر رضاقلی
‏عنوان و نام پديدآور
    
:
    
راه شریح‌نشدن: طرح اندیشه‌ای متعالی در حرکت به سمت قضای اسلامی/ امیر رضاقلی.
‏مشخصات نشر     :     تهران: نشر رزا‏‫، ۱۳۹۷.
‏مشخصات ظاهری     :     ‏‫۲۷۹ص.
‏شابک     :     ۹۷۸-۶۲۲-۶۳۵۶-۱۴-۵